ଜଳ : କାହାର?
ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୦ ମସିହାର କଥା । ବନ୍ଧୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଷଡ଼ଙ୍ଗୀ ଏବଂ ଅଶୋକ ବାବୁଙ୍କ ସହ ଦିଲ୍ଲୀ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟଟି ଥିଲା ଜାତୀୟସ୍ତରରେ ଜନବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସର ଆୟୋଜନ ପାଇଁ ସେଠାକାର ବନ୍ଧୁ ତଥା ଜଣାଶୁଣା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଅନୁରୋଧ କରିବା । ଜନବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ମୁଁ ପୂର୍ବରୁ ପରିଚିତ ଥିଲି । ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ଜନବିଜ୍ଞାନ କର୍ମୀ ହିସାବରେ କାମ କରିବାପାଇଁ କିଛି ବର୍ଷ ସୁଯୋଗ ମିଳିଥିଲା । ସର୍ବଭାରତୀୟ ଜନ ବିଜ୍ଞାନ ସଂଗଠନ ସମୂହ ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଜନ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସ ଆୟୋଜନ କରିଆସିଥିଲେ ଏବଂ ଏବେ ମଧ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ଆମେ ଯେଉଁ ଜନ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସ ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲୁ ତାହା ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଥିଲା କିଛି ତାତ୍କାଳିକ କାରଣ ଏବଂ ତାହା ପୂର୍ବରୁ କିଛି ତିକ୍ତ ଅନୁଭୂତି । ତାତ୍କାଳିକ କାରଣଟି ହେଲାଯେ ୮୮ତମ ଭାରତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସର ଆୟୋଜନ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ ଠାରେ କରାଯିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା । ଏହି କଂଗ୍ରେସର ୫ଦିନିଆ ଅଧିବେଶନ ଜାନୁଆରୀ ୩ ଠାରୁ ୭, ୨୦୦୧ ଯାଏଁ ‘ଖାଦ୍ୟ, ପୁଷ୍ଟି ଏବଂ ପରିବେଶ ବିଜ୍ଞାନ’ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟବସ୍ତୁ ଉପରେ ହେବ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଏହାର ପ୍ରାୟୋଜକମାନଙ୍କ ତାଲିକାରେ ସବୁଜବିପ୍ଳବର ମୁଖ୍ୟନାୟକ ବା ଖଳନାୟକମାନଙ୍କର ନାଁ ଥିବା କଥା ଘୋଷଣାରୁ ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଥିଲେ ସିଞ୍ଜେଣ୍ଟା, ମନ୍‌ସାଣ୍ଟୋ, ଏମ୍‌.ଏସ୍‌. ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍ ଇତ୍ୟାଦି । ଏହାପୂର୍ବରୁ ଆମର ଏକ ତିକ୍ତ ଅନୁଭୂତି ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ଅକ୍ଟୋବର ୨୯,୧୯୯୯ ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ମହାବାତ୍ୟା ଓଡ଼ିଶାର ଉପକୂଳକୁ ବିଧ୍ୱସ୍ତ କରିଦେଲା ଓ ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାର ଲୋକ ଜୀବନ ହରାଇଲେ ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ରିଲିଫ ପହଞ୍ଚାଇବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଥଇଥାନ କଥା ବୁଝିବାପାଇଁ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ଏବଂ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ କାମ ହାତକୁ ନିଆଯାଇ ଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ଖବର ଆସିଲା ଯେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଗଠନ ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଗୁଣସୂତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତିତ (ଜି.ଏମ୍‌) ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ସେହି ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିତରଣ କରିବାପାଇଁ ପଠାଯାଉଛି । ରାଜେନ୍ଦ୍ର ବାବୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏହି ଗୁଣସୂତ୍ର ପରବର୍ତ୍ତିତ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ବିରୋଧରେ ଏକ ବଡ଼ଧରଣର ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଯେତେବେଳେ ୮୮ତମ ଭାରତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରାୟୋଜକମାନଙ୍କର ତାଲିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ଏବଂ ସେହି ଭିତରେ ଯେଉଁମାନେ ଗୁଣସୂତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଖାଦ୍ୟ ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରଚଳନ କରିବା ପାଇଁ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଏବଂ କୃଷି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଆସିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ନାଁଗୁଡ଼ିକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଲା, ସେତେବେଳେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ଯେ ଏହି ସରକାରୀ ଭାରତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସ ବିରୋଧରେ ପ୍ରତିବାଦ କରାଯିବ । ସେଥିପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ଠିକ୍ ସେହିଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଏକ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ‘ଖାଦ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତା’କୁ ଭିତ୍ତିକରି ଏକ ଜନବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସର ଆୟୋଜନ କରାଯିବ ।

ପରିବେଶ ଓ ଦାଦନ ପ୍ରଥା
ରାଜୀବ ସଗରିଆ ୭୭୪୯୯୫୪୩୨୭ //[email protected]

ଭାରତୀୟ ଜଳବାୟୁରେ ମୌସୁମୀ ବେଶ୍ ମହତ୍ୱ ରଖିଥାଏ । ଭାରତ ସମେତ ସମଗ୍ର ଦକ୍ଷିଣଏସିଆର ଅର୍ଥନୀତି ଓ ରାଜନୀତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । ଜନଜୀବନ ସହ ଜଡ଼ିତ ମୌସୁମୀ ଭାରତ ମହାସାଗର ଓ ଭାରତବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଯାତାୟାତ କରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ବାୟୁ । ଯିଏ ବର୍ଷା ଓ ଶୀତର କାରକ ବି ହୋଇଥାଏ । ଭାରତ ମହାସାଗରରୁ ବାହାରି ଆରବ ଓ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଦେଇ ବହୁଥିବା ମୌସୁମୀ ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷର ପାଣିପାଗ ଓ ଜନଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । ମୌସୁମୀ କାରଣରୁ ହିଁ ଭାରତ ଏକ କୃଷିପ୍ରଧାନ ଦେଶ । ବୈଶ୍ୱିକ ପାଣିପାଗ ପ୍ରଭାବରେ ଏହା କେତେବେଳେ ଦୁର୍ବଳ ତ କେତେବେଳେ ଉଗ୍ର ହୋଇଥାଏ । ବେଙ୍ଗଲ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ (୧୭୬୯-୭୦) ଏକକୋଟିରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ଏହି ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ସମୟରେ ଲଗାତାର ଦୁଇବର୍ଷ ମୌସୁମୀ ଦୁର୍ବଳ ରହିଥିଲା । ବର୍ଷାଭାବ ଯୋଗୁଁ ଅମଳ ହୋଇନଥିଲା । ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ (୧୮୬୬-୬୭) ଗଜପତି ରାଜାଙ୍କ ନଅ’ଅଙ୍କରେ ପଡ଼ିଥିବା ହେତୁ ଏହାକୁ ନ’ଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । ଅତ୍ୟଧିକ ବର୍ଷାଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶା, ସଂଲଗ୍ନ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଓ ଆନ୍ଧ୍ର ଅଞ୍ଚଳରେ ଫସଲହାନୀ ହୋଇଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାରେ ଦଶଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା । ଏହାପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ହୋଇଥିଲା । ଲୋକେ ଖାଦ୍ୟପାଇଁ ପ୍ରବାସ କରିଥିଲେ । ମହାମରୁଡ଼ି (୧୮୭୬-୭୮) ପଚାଶଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିବା ରେକର୍ଡ କରା ହୋଇଥିଲା । ଇଂରେଜ ଉପନିବେଶ ଶାସନ ମରୁଡ଼ି ନୀତିଉପରେ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । ରେଳମାର୍ଗର ସୁବିଧା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସରକାର ଖାଦ୍ୟାନ୍ନ ବଣ୍ଟନ ଓ ପରିବହନକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଲେ ନାହିଁ ।